Νοητική Ενδυνάμωση για την Ψυχική Ασθένεια

Συχνά, η θεραπεία των ατόμων που πάσχουν από ψυχοπαθολογία εστιάζει στο συμπεριφορικό και ψυχολογικό υπόβαθρό της ασθένειας, που είναι και το κομμάτι που πρέπει να δουλευτεί πιο έντονα. Πάραυτα, η ψυχική ασθένεια προκαλεί και νοητική έκπτωση, ανάλογη με την σοβαρότητά της. Έτσι η νοητική πλευρά των ατόμων με ψυχοπαθολογία επηρεάζεται μα συχνά μένει αδούλευτη στην θεραπεία. Ως θεραπευτές, ζητάμε από τους πελάτες/ ασθενείς μας να προβούν σε διεργασίες και αλλαγές, μα δεν φροντίζουμε για το αν έχουν τους κατάλληλους μηχανισμούς για να το κάνουν αυτό. Έτσι λοιπόν, ανεξάρτητα από την προσέγγιση που χρησιμοποιεί κάποιος, μερικές πνευματικές ασκήσεις, ιδίως υπό την μορφή παιχνιδιού, θα μπορούσαν να εισαχθούν ανά κάποια χρονικά διαστήματα στην θεραπεία. Οι ασκήσεις μπορούν να αλλάζουν επίπεδο δυσκολίας ανάλογα με το επίπεδο ανταπόκρισης του καθένα συγκεκριμένα. Οι ασκήσεις θα στοχεύουν στην βελτίωση της λεκτικής έκφρασης, των νοητικών υπολογισμών, της προσοχής, της μνήμης, και μπορούν να εφαρμοστούν σε άτομα με ψυχοπαθολογία, με γνωστικές ασθένειες, ακόμα και σε αποκατάσταση από εγκεφαλικά, και είναι ιδιαίτερα βοηθητικές ειδικά για χρόνιους πάσχοντες.

Μερικές ιδέες ασκήσεων:

1. Αντίθετες λέξεις (χαρούμενος/ λυπημένος, γλυκός/ πικρός, ανάβω/ σβήνω)
2. Συνώνυμες Λέξεις (λαμπερός/ φωτεινός, ευφυής/ έξυπνος, μελετάω/ διαβάζω)
3. Συνειρμοί: βρίσκουμε κατηγορίες λέξεων που ξεκινάνε από κάποιο γράμμα (ζώα από π, φυτά από γ, επαγγέλματα από σ, αντικείμενα από τ)
4. Κατηγορίες: βρίσκουμε κατηγορίες λέξεων (από οποιοδήποτε γράμμα, πιο εξειδικευμένα- π.χ. ζώα που πηγαίνουν αργά, φυτά που μυρίζουν έντονα, επαγγέλματα που βρίσκονται σε ένα δικαστήριο, αντικείμενα σε ένα γραφείο) 
5. Ιστορία με δοσμένες λέξεις (π.χ. γιατρός/ φάρμακα/ γρίπη/ άρρωστος, κατάστημα/ εκπτώσεις/ φόρεμα/ φούστα, ζωγραφιά/ παλέτα/ χρώματα/ ταλέντο)
6. Εναλλακτικά, ένα άτομο δίνει μερικές λέξεις και ένα άλλο φτιάχνει την ιστορία
7. Το λεωφορείο: ένα λεωφορείο ξεκινάει από την αφετηρία με χ επιβάτες. Στην πρώτη στάση ανεβαίνουν χ και κατεβαίνουν χ. Στην δεύτερη, τρίτη, τέταρτη στάση ανεβαίνουν χ και κατεβαίνουν χ. Πόσοι επιβάτες έχουν μείνει στο τέλος? 
8. Ερωτήσεις γεωγραφίας και πολιτισμού (π.χ. χώρες που βρέχονται από την Μεσόγειο, πόλεις με μεγάλα μουσεία, νησιωτικά συμπλέγματα της Ελλάδας, σημαντικοί ζωγράφοι της Αναγέννησης/ μοντέρνοι, ελληνικές λέξεις με τούρκική ρίζα)
9. Αντίστροφες συνδέσεις (π.χ. βρύση/ ποτήρι/ μπουκάλι= νερό, λάμπει, πρωί, ουρανός= ήλιος, παγωμένο/ ανθρακικό/ μπουκάλι= αναψυκτικό, παραλία/ κολύμπι/ δροσερή= θάλασσα)
10. Τι έχουν κοινό? (π.χ. σουπιά/ στυλό= μελάνι, κουζίνα/ πρόσωπο= μάτια, δελφίνι/ άνθρωπος= θηλαστικά)
11. Ιστορία: ο πρώτος λέει μια λέξη, και ο επόμενος την επαναλαμβάνει προσθέτοντας μια ακόμα, ώσπου να δημιουργηθεί μια πρόταση (ή και ιστορία ολόκληρη, συνεχίζοντας τον κύκλο αρκετές φορές). 

Μερικές ιδέες για παιχνίδια: 

1. Κρεμάλα
2. Μάντεψε ποιος
3. Ερωτήσεις γνώσεων
4. Διαφορές μεταξύ δύο εικόνων
5. Κρυμμένος θησαυρός
6. Jenga
7. Παιχνίδι με μπάλα (μήλα/ στόχος ή κινούμενος στόχος)
8. Χαλασμένο τηλέφωνο
9. Find Waldo (από βιβλίο ή να βρεθούν στον χώρο κάποια αντικείμενα)
10. Ζωγραφική (κάποιος προσπαθεί να ζωγραφίσει χωρίς να μιλά μια λέξη και οι υπόλοιποι ψάχνουν να την βρουν- π.χ. (αγάπη, μίσος, καλοκαίρι, άγχος, γέλιο, ομορφιά, μουσική)
11. Εναλλακτικά ζητάμε από κάποιον να ζωγραφίσει μια ιστορία ή μια κατάσταση

Οι ασκήσεις νοητικής ενδυνάμωσης μπορούν να γίνουν υπό την μορφή παιχνιδιού, για μικρό χρονικό διάστημα, και να προσφέρουν όχι μόνο πνευματική κινητοποίηση, μα και γέλιο και διασκέδαση. Επίσης είναι ασκήσεις που δεν χρειάζονται ιδιαίτερες γνώσεις ούτε από τους ασθενείς/ πελάτες, ούτε από τους θεραπευτές.

Βιβλιογραφία: Ευθυμίου, Καβουρίδη, Καρπαθίου, Λυμπεροπούλου, Νικολάου, Τρυφωνόπουλος, Σακκά, 2012. Νοητική Άσκηση. Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας, Αθήνα University Studio Press; Λυμπεροπούλου, Σακκά, 2006. Νοητική Ενδυνάμωση Ασθενών με Νόσο Αλτσχάιμερ, Ένας Οδηγός για τους Φροντιστές, Αθήνα, Ιθάκη; Κάτσαρη, Μαργιώτη, Νίκα, Σακκά, Ζώη, 2011. Δραστηριότητες για Άτομα που Πάσχουν από την Νόσο Αλτσχάιμερ, Αθήνα, Εκδόσεις Γρηγόρη; L.Heiden, M. Hersen, 2011. Introduction to Clinical Psychology, Athens, Pedio; A. Xristopoulou, 2008. Introduction to the Adult Psychopathology, Athens, Topos.

Σημείωση: Η φωτογραφία της άσκησης προέρχεται από το βιβλίο Νοητική Άσκηση, Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας.