Διαφορετικοί Τύποι Άνοιας

Η λέξη αναφέρεται σε έναν όρο ομπρέλα, που συμπεριλαμβάνει παθήσεις του εγκεφάλου, οι οποίες επηρεάζουν κυρίως την μνήμη και παράλληλα άλλες γνωστικές λειτουργίες. Κατά το διαγνωστικό και στατιστικό εργαλείο DSM- IV, η άνοια χαρακτηρίζεται από τα εξής συμπτώματα: πολλαπλά γνωστικά ελλείμματα που συμπεριλαμβάνουν προβλήματα στην μνήμη, και τουλάχιστον ένα ακόμα σύμπτωμα (αγνωσία, αφασία, απραξία, διαταραχή των επιτελικών λειτουργιών). Τα άτομα με άνοια είναι περισσότερο ευάλωτα τόσο σε ψυχικές νόσους και συμπτωματολογία (π.χ. κατάθλιψη ή παραισθήσεις) όσο και σε σωματικές παθήσεις.

Η άνοια σε γενικές γραμμές χαρακτηρίζεται ως μη αναστρέψιμη νόσος. Βέβαια, ανάλογα το αίτιο και την πιθανή θεραπεία, μπορεί να είναι και στατική ή αναστρέψιμη ως ένα βαθμό. Πάραυτα, κατά κύριο λόγο η άνοια συμπεριλαμβάνει νόσους που είναι νευροεκφυλιστικές, δηλαδή έχουν προοδευτική πορεία.

Οι υποκατηγορίες της άνοιας χωρίζονται βάση των αιτιών και των εκφάνσεων τους. Σε γενικές γραμμές έχουν όλες παρόμοια συμπτώματα, όμως διαφοροποιούνται κυρίως στην αιτία που προξένησε τούτα τα συμπτώματα. Η κάθε υποκατηγορία μπορεί να εμφανίζει λοιπόν ξεχωριστή εικόνα στον εγκέφαλο. Κατά το διαγνωστικό και στατιστικό εργαλείο DSM-IV, οι κατηγορίες της άνοιας είναι: Αλτσχάιμερ, Vascular, Άνοια εξαιτίας HIV, Άνοια εξαιτίας τραύματος στο κεφάλι, Άνοια εξαιτίας νόσου Πάρκινσον, Άνοια εξαιτίας νόσου Huntington, Άνοια εξαιτίας νόσου Pick, Άνοια εξαιτίας νόσου Cretzfeldt- Jakob, Άνοια εξαιτίας άλλης ιατρικής πάθησης, Άνοια εξαιτίας ουσιών, Άνοια πολλαπλής αιτιότητας, Άνοια μη συγκεκριμενοποιημένη αλλιώς.

1. Αγγειακή Άνοια

Χαρακτηρίζεται πολλαπλά γνωστικά ελλείμματα που διαφαίνονται μέσα από προβλήματα μνήμης και τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα: αφασία, απραξία, αγνωσία και διαταραχή των επιτελικών λειτουργιών. Τα συμπτώματα αυτά πρέπει να προκαλούν σημαντική πτώση στις κοινωνικές και εργασιακές πτυχές του ατόμου, και να αποτελούν κατάσταση διαφορετική από το παρελθόν. Ταυτόχρονα, εστιακά συμπτώματα (όπως ένταση των αντανακλαστικών των τενόντων) ή εργαστηριακά στοιχεία επιβεβαιώνουν την ύπαρξη εγκεφαλοαγγειακής πάθησης, η οποία λειτουργεί ως η αιτιότητα της άνοιας. Οι υποτύποι ετούτης της κατηγορίας είναι: με ντελίριο, με παραισθήσεις, με καταθλιπτική διάθεση, και απλή.

2. Άνοια εξαιτίας άλλης ιατρικής πάθησης

Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν διάφορες άνοιες των οποίων η αιτία είναι κάποια συγκεκριμένη και γνωστή ιατρική πάθηση. Παρόμοια με την αγγειακού τύπου άνοια, αυτοί οι τύποι χαρακτηρίζονται από γνωστικά ελλείμματα, κυρίως προβλήματα στην μνήμη και ένα ή περισσότερα από τα συμπτώματα αφασία, αγνωσία, απραξία ή διαταραχή των επιτελικών λειτουργιών. Τα συμπτώματα πρέπει να προκαλούν διαφοροποίηση από προηγούμενη κατάσταση και να οδηγούν σε ζητήματα στο κοινωνικό και εργασιακό κομμάτι της ζωής. Τέλος, η αιτιότητα των συμπτωμάτων θα πρέπει να εξηγείται από κάποια νόσο, έτσι έχουμε τις υποκατηγορίες:

α. Άνοια εξαιτίας HIV (η νόσος του HIV που μεταδίδεται σεξουαλικά κυρίως μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή της λευκής ουσίας του εγκεφάλου, που επηρεάζει το κεντρικό νευρικό σύστημα, και χαρακτηρίζεται από προβλήματα στην μνήμη, στις επιτελικές λειτουργίες και στην κίνηση)

β. Άνοια εξαιτίας τραύματος στο κεφάλι (η άνοια πρέπει να είναι άμεσο αντίκτυπο κάποιου τραύματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μετατραυματική αμνησία και διαταραχές στην διάθεση)

γ. Άνοια εξαιτίας νόσου Πάρκινσον (μια αργά προοδευτική νευρολογική νόσος που χαρακτηρίζεται από προβλήματα στην κίνηση (π.χ. τρέμουλο, αστάθεια, αργή κίνηση). Η άνοια αυτού του τύπου τείνει να εμφανίζεται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και πλήττει κατά κύριο λόγο την μνήμη τις επιτελικές λειτουργίες και την κίνηση)

δ. Άνοια εξαιτίας νόσου Huntington (μια κληρονομική προοδευτική νόσος που μεταφέρεται μέσα από μια ανωμαλία στο χρωμόσωμα 4, και επηρεάζει το γνωστικό κομμάτι, την κίνηση και το συναίσθημα. Μπορεί να διαγνωστεί σε όλες τις ηλικίες, αν και κυρίως η αναγνώριση γίνεται μεταξύ 30 και 40 ετών)

ε. Άνοια εξαιτίας νόσου Pick (μια εκφυλιστική πάθηση του εγκεφάλου που επηρεάζει κυρίως τον μετωπικό και τον κροταφικό λοβό, οι οποίοι σταδιακά ατροφούν και έχουν πολύ χαμηλούς μεταβολικούς ρυθμούς)

ζ. Άνοια εξαιτίας νόσου Cretzfeldt- Jakob (μία εγκεφαλοπάθεια που προκαλείται από στοιχεία ονομαζόμενα ‘slow viruses’, κατά την οποία πλήττεται το κεντρικό νευρικό σύστημα, γεγονός που οδηγεί σε συμπτώματα όπως ακούσιες κινήσεις, ιδιαίτερη δραστηριότητα στο EEG εγκεφαλογράφημα, και φυσικά άνοια)

η. Άνοια εξαιτίας άλλης ιατρικής πάθησης (όπου οι ειδικοί θα γνωρίζουν πως κάποια ιατρική πάθηση που δεν συμπεριλαμβάνεται στις προαναφερθείσες αποτελεί αίτιο συμπτωμάτων άνοιας)

3. Άνοια εξαιτίας ουσιών

Τα συμπτώματα αυτού του τύπου είναι ίδια με των προηγούμενων: προβλήματα στην μνήμη και τουλάχιστον ένα από τα συμπτώματα της αφασίας, αγνωσίας, απραξίας και διαταραχής επιτελικών λειτουργιών, όλα εκ των οποίων πρέπει να δημιουργούν χαμηλότερες αποδόσεις εργασιακά και κοινωνικά για το άτομο, οι οποίες να αποτελούν διαφορετικό επίπεδο από προηγούμενο. Σε αυτή την περίπτωση όμως, τα συμπτώματα άνοιας δεν πρέπει να συμβαίνουν μονάχα κατά την περίοδο χρήσης ουσίας ή απεξάρτησης από την ουσία, και πρέπει να διαφαίνεται πως προέκυψαν εξαιτίας της ευρύτερης χρήσης κάποιας ουσίας (φαρμακευτικής, ή ναρκωτικής).

4. Άνοια πολλαπλής αιτιότητας

Κάποιες φορές είναι πιθανό η άνοια να προκαλείται από πάνω από έναν παράγοντα. Για παράδειγμα άνοια τύπου Πάρκινσον μπορεί να συνδυάζεται με άνοια εξαιτίας τραύματος: το άτομο μπορεί να είχε ήδη Πάρκινσον, και να είχαν αρχίζει να εμφανίζονται πρώιμα σημάδια άνοιας, και έπειτα από ένα ατύχημα που προξένησε τραύμα στο κρανίο το άτομο εκδήλωσε πλήρη συμπτωματολογία άνοιας- σε αυτή την περίπτωση η αιτιότητα είναι διπλή. Άλλο παράδειγμα είναι κάποιος που πάσχει από νόσο Huntington και ταυτόχρονα κάνει χρήση ουσιών- οι δύο παράγοντες συνδυαστικά θα συμβάλουν στην εμφάνιση άνοιας.

5. Άνοια μη συγκεκριμενοποιημένη αλλιώς

Σε αυτή την κατηγορία ανήκει η άνοια που δεν πληρεί τα κριτήρια για κάποια από τις άλλες διαγνώσεις, και τα αίτια είναι άγνωστα, όμως τα συμπτώματα (μνήμη και λοιπά) της άνοιας εμφανίζονται.

6. Άνοια τύπου Αλτσχάιμερ

Ετούτη είναι η πιο συχνή μορφή άνοιας, με 50- 60% επί του συνόλου, ενώ υπολογίζεται ότι περίπου το 4% ατόμων άνω των 65 ετών πάσχει από Αλτσχάιμερ. Χαρακτηρίζεται από ζητήματα στην μνήμη, και συμπτώματα όπως αγνωσία, αφασία, απραξία και διαταραχή των επιτελικών λειτουργιών. Η άνοια τύπου Αλτσχάιμερ διαγνώνεται μέσω αποκλεισμού άλλων τύπων άνοιας.