Διάδραση Φροντιστών και Ατόμων με Άνοια

1. Ημερολόγιο
1. Τι και γιατί
2. Το ημερολόγιο
2. Συνηθισμένες Δραστηριότητες
1. Στο σπίτι
2. Έξω
3. Κοινές Δραστηριότητες
1. Με τον/ την σύζυγο
2. Με τα παιδιά
3. Με τα εγγόνια
4. Προσωπική Ενασχόληση/ Πιθανά Χόμπι
1. Για άντρες
2. Για γυναίκες
5. Tips

1.Ημερολογιο

Α. Τι και Γιατί

• Η παρακάτω σελίδα μπορεί να τυπωθεί αρκετές φορές, και να συμπληρώνεται κάθε μέρα, κάποια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας, για παράδειγμα το βραδάκι, από τον φροντιστή και τον πάσχοντα μαζί.
• Εναλλακτικά, μπορεί να συμπληρώνεται και ανά κάποιες μέρες, ή σε εβδομαδιαία βάση
• Εάν μπορεί το άτομο, καλό είναι να γράφει και να σημειώνει το ίδιο
• Οι πρώτες πληροφορίες στοχεύουν στον προσανατολισμό του ατόμου, και την διατήρηση της αίσθησης χώρου και χρόνου.
• Κατά καιρούς μπορεί κανείς να ρωτά και έξτρα πληροφορίες όπως π.χ. τον νομό, ακόμα και την χώρα στην οποία βρισκόμαστε.
• Το πρόγραμμα καλό είναι να παραμένει όσο το δυνατόν πιο σταθερό. Έτσι, σημειώνουμε τις καθημερινές απλές δραστηριότητες (όπως γεύματα, ή μπάνιο/ ξύρισμα) οι οποίες μπορούν να γίνονται την ίδια ώρα κάθε μέρα, με απόκλιση μισής ώρας.
• Το άτομο καλό είναι να κάνει και όσο το δυνατόν περισσότερες δραστηριότητες μόνο του (π.χ. προσωπική υγιεινή, φαγητό). Αυτό σε συνδυασμό με την τήρηση του προγράμματος μπορεί να διατηρήσει ένα ικανοποιητικό επίπεδο λειτουργικότητας στους βασικούς τομείς, παρά την πρόοδο της νόσου.
• Επιπλέον, σημειώνουμε αναλυτικά τις έξτρα δραστηριότητες της κάθε ημέρας, καθώς και το πώς μας φάνηκε/ αισθανθήκαμε (ακόμη και έναν απλό χαρακτηρισμό, όπως ‘μου άρεσε/ δεν μου άρεσε’).
• Ιδιαίτερα όταν υπάρχει κάποιο ‘ξεχωριστό γεγονός’ το τονίζουμε από κάποιες μέρες πριν, και το αναφέρουμε και κάποιες μέρες έπειτα
• Ανά κάποιες μέρες, για παράδειγμα μια φορά την εβδομάδα, μπορούμε να ανακαλούμε μαζί τα δρώμενα των προηγούμενων ημερών.
• Αυτό μπορεί να γίνει με άτυπο τρόπο, υπό την μορφή γενικότερης συζήτησης

Β. Το ημερολόγιο

Ημέρα:

Μήνας:

Ημερομηνία:

Έτος:

Εποχή:

Περιοχή:

Πόλη

07.00

08.00

09.00

10.00

11.00

12.00

13.00

14.00

15.00

16.00

17.00

18.00

19.00

20.00

21.00

22.00

23.00

00.00

2. Συνηθισμένες Δραστηριότητες

Α. Στο Σπίτι

• Ζητήστε από το άτομο βοήθεια σε απλές δουλειές του σπιτιού, όπως πότισμα, στρώσιμο του τραπεζιού, δίπλωμα ρούχων
• Εάν αναφερόμαστε σε γυναίκα παθούσα, μπορεί να βοηθά στο μαγείρεμα, στο άπλωμα των ρούχων, ακόμα και να σκουπίζει (όσο καλά μπορεί)
• Εάν αναφερόμαστε σε άντρα, μπορούν να του ζητηθούν πιο απλές δουλειές, όπως να αλλάξει μια λάμπα από ένα φωτιστικό ή να βιδώσει κάτι (πάντοτε με απόλυτο έλεγχο της επικινδυνότητας)
• Διάβασμα της εφημερίδας
• Προτιμούμε τα σύντομα και περιεκτικά άρθρα
• Έπειτα μπορούμε να κάνουμε μια περίληψη για το άτομο, και να συζητηθούν απόψεις (ανάλογα το επίπεδο λειτουργικότητας)
• Καλό θα ήταν να μην εστιάζουμε σε πολύ αρνητικά νέα (που μπορούν να προκαλέσουν λύπη, στεναχώρια και άγχος), χωρίς βέβαια να παραλείπουμε κεντρικά σημεία της επικαιρότητας
• Παρακολούθηση τηλεόρασης- όπως ειδήσεις, σειρές ή ταινίες
• Κατά την διάρκεια της παρακολούθησης καλό είναι να υπάρχει ένας παράλληλος σχολιασμός και ανάλυση, ώστε το άτομο να παραμένει στο θέμα.
• Επιπλέον σχολιασμός μπορεί να γίνει και μετέπειτα
• Μπορείτε να παρακολουθήσετε κάποια παλιά ταινία (ελληνική ή ξένη) που να δίνει και την δυνατότητα διακοπής (pause) ανά φάσεις
• Ζητήστε από το άτομο να προσφέρει βοήθεια σε πρακτικά ζητήματα, όπως απλούς υπολογισμούς, για παράδειγμα πρόσθεση των καθημερινών εξόδων και καταγραφή
• Μπορεί κανείς να πάρει και κάποιο κατοικίδιο, τα οποία βοηθούν στον συναισθηματικό κομμάτι (το λεγόμενο pet therapy)- από γάτα μέχρι και καναρίνι ή ψάρι

Β. Έξω

·        Μια απλή βόλτα μπορεί να πάρει πολλές μορφές:

o       Καφές με φίλους

o       Περπάτημα στην γειτονιά

o       Μικρές εξωτερικές δουλειές (όπως π.χ. φούρνος, μανάβης κλπ)

o       Περπάτημα στην φύση, εάν είναι δυνατόν

o       Βόλτα με αυτοκίνητο

o       Παρακολούθηση δραστηριοτήτων για άτομα με άνοια (π.χ. στο ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, workshops)

o       Κάποια ιδιαίτερη έξοδος

3. Κοινές Δραστηριότητες

Α. Με τον/ την σύζυγο (ή και τα αδέρφια)

·        Ο/ η σύζυγος είναι συνήθως και ο κεντρικός φροντιστής, που περνά τον περισσότερο χρόνο με το άτομο, οπότε πολλές από τις προαναφερθείσες δραστηριότητες θα τις κάνουν από κοινού.

·        Άλλες δραστηριότητες μπορούν να γίνουν περισσότερο υπό την μορφή παιχνιδιού:

o       Παιχνίδι με χαρτιά (προτιμήστε απλά παιχνίδια, όπως 21)

o       Σταυρόλεξο από κοινού (ίσως και αναζήτηση κάποιων απαντήσεων σε εγκυκλοπαίδειες, με παράλληλη ανάλυση)

o       Μουσική (νέα και παλιά)

o       Κοίταγμα παλιών φωτογραφιών και παράλληλη συζήτηση για τα όσα απεικονίζουν (ακόμα και συνδυαστικές αναμνήσεις)

§         Μπορεί να γίνει και κατηγοριοποίηση των φωτογραφιών βάση κάποιου θέματος

o       Διάβασμα ενός θεατρικού έργου εναλλάξ (ο ένας διαβάζει κάποιον χαρακτήρα, ο άλλος έναν άλλον και το έργο διαβάζεται υπό την μορφή διαλόγου)

Β. Με τα παιδιά

•  Παιχνίδια
• Πες/ Βρες (σε κινητό ή τάμπλετ)
• Σκράμπλ
• Τάβλι
• Κρεμάλα
• Μάντεψε ποιος
• Άλλα επιτραπέζια
• Βόλτες
• Σε θέατρα
• Σε μουσεία
• Σε εκθέσεις τέχνης
• Στα παραπάνω η προετοιμασία του ατόμου από κάποιες μέρες πριν, η παράλληλη ανάλυση και η μετέπειτα κουβέντα βοηθούν
• Για καφέ
• Για φαγητό
• Συζήτηση και ανάλυση θεμάτων κοινού ενδιαφέροντος (π.χ. κοινωνικά ζητήματα, πολιτική, πολιτιστικά, αθλητικά)
• Γλωσσοδέτες
• Ανέκδοτα

Γ. Με τα εγγόνια

• Εάν τα εγγόνια είναι μεγάλης ηλικίας, οι δραστηριότητες που κανείς κάνει με τα παιδιά του ταιριάζουν και στα εγγόνια
• Εάν αυτά είναι μικρά παιδιά, το άτομο μπορεί να παίξει διάφορα παιχνίδια μαζί τους
• Παιχνίδια κατηγοριοποίησης (π.χ. με τουβλάκια)
• Παιχνίδι με κούκλες (φτιάχνοντας μια ιστορία)
• Διάβασμα παιδικών ιστοριών, κοιτώντας παράλληλα τις εικόνες
• Δημιουργία απλής χειροτεχνίας
• Παιχνίδι με πλαστελίνη (ή και πυλό)
• Παιχνίδι με κουτί άμμου (όπου αντικείμενα είναι κρυμμένα μέσα σε άμμο και προσπαθούμε χωρίς να τα κοιτάξουμε να μαντέψουμε τι είναι)
• Εκμάθηση απλών δεξιοτήτων (π.χ. μαθαίνει κανείς στο εγγόνι του να γράφει την αλφάβητο)
• Παιχνίδια υπολογισμών (με απλές μαθηματικές πράξεις)
• Επίβλεψη ότι το παιδί μελετά, και προτροπή

4. Προσωπική Ενασχόληση/ Πιθανά Χόμπι

Α. Για άντρες:

• Πρωινή γυμναστική (σε καθιστή στάση μερικές ασκήσεις κινητοποίησης των άκρων)
• Η γυμναστική μπορεί να γίνει και με την συνοδεία μουσικής
• Κηπουρική (όπως φύτεμα μικρών λουλουδιών ή μικρού παρτεριού)
• Μικρές δουλειές σπιτιού ή απλές κατασκευές για το σπίτι ή διόρθωση αντικειμένων του σπιτιού (χωρίς χρήση επικίνδυνων αντικειμένων)
• Γκολφ, με μίνι διάδρομο γκολφ εσωτερικού χώρου
• Μπάσκετ, με μπασκέτα μικρή εσωτερικού χώρου
• Ενασχόληση με τα αθλητικά (ακόμα και ενασχόληση με το στοίχημα)
• Εκμάθηση απλών δεξιοτήτων σε υπολογιστή (π.χ. Word, ή πρόσβαση σε internet)
• Παζλ με λίγα κομμάτια
• Κάποια συλλογή- π.χ. γραμματόσημα, παλιά βιβλία, δίσκους, κάρτες αθλημάτων
• Βάψιμο αντικειμένων στο σπίτι
• Εκμάθηση κάποιου απλού οργάνου (π.χ. φλογέρα)
• Hardwear Board (πίνακας με διάφορες κλειδαριές για ενασχόληση)
• Συμμετοχή σε ομάδες: π.χ. στα Καπή του δήμου, σε χορωδία

Β. Για γυναίκες:

• Ράψιμο/ πλέξιμο
• Χειροτεχνίες
• Χειροτεχνία με κλωστές
• Ζωγραφική
• Κολάζ (από περιοδικά και εφημερίδες)
• Οργάνωση αντικειμένων του σπιτιού (π.χ. ντουλαπιών, συρταριών)
• Συγύρισμα του σπιτιού (αποφεύγοντας επικίνδυνα αντικείμενα)
• Διάβασμα περιοδικών (π.χ. μόδας, ενημερωτικά)
• Καλλωπισμός
• Χτένισμα μαλλιών (π.χ. διαφορετικά χτενίσματα καθημερινά)
• Βάψιμο (διαφορετικό καθημερινά)
• Βάψιμο νυχιών

5. Tips

• Επανάληψη!
• Ότι λέμε το επαναλαμβάνουμε αρκετές φορές
• Για ότι πρόκειται να συμβεί προετοιμάζουμε το άτομο εκ των προτέρων λέγοντάς το ξανά και ξανά
• Όχι σχόλια για την μνήμη!
• Φροντίζουμε να μην τονίζουμε το πώς/ πόσο το άτομο δεν θυμάται, τις γενικότερες γνωστικές του ικανότητες, και δεν συγκρίνουμε με το παρελθόν
• Αποφεύγουμε φράσεις όπως ‘το θυμάσαι αυτό?’ γιατί η πιθανότερη απάντηση είναι όχι, και αυτό μπορεί να ρίξει ψυχολογικά το άτομο
• Δίνουμε Στοιχεία (hints)!
• Όταν ζητάμε από το άτομο να ανακαλέσει κάτι του δίνουμε  κάποιες πληροφορίες ώσπου να τα καταφέρει
• Το ίδιο μπορεί να γίνει και όταν του/ της ζητάμε να μαντέψει κάτι
• Με το να μην αποκαλύπτουμε μια πληροφορία αμέσως και να αφήνουμε το άτομο να το βρει αυξάνουμε τις πιθανότητες να του μείνει έστω και λίγο στο νου, και του ανεβάζουμε όσο το δυνατόν και την αυτοπεποίθηση
• Ανάλυση/ Υπερανάλυση!
• Για ότι συμβαίνει, και ιδίως για ότι πρόκειται το άτομο να κάνει
• Δίνουμε αναλυτική περιγραφή μιας κατάστασης ή δραστηριότητας εξηγώντας ένα προς ένα τα βήματα, χωρίς όμως να νιώσει το άτομο ότι προσβάλουμε την νοημοσύνη του (αυτό επιτυγχάνεται με ένα πιο απλό και καθημερινό ύφος)
• Ο φροντιστής φροντίζει πρώτα τον εαυτό του
• Για να μπορέσει κανείς να προσφέρει την κατάλληλη φροντίδα στο άτομο που αγαπά πρέπει να καλύπτει ο ίδιος πρώτα τις δικές του ανάγκες
• Αυτό σημαίνει ότι καλό είναι να μην βγαίνει πάρα πολύ από το πρόγραμμά του για προσφορά περισσότερης φροντίδας
• Επίσης μπορεί να σημαίνει την αναγνώριση της δικής του ανάγκης για στήριξη, είτε από οικογένεια και φίλους είτε από ειδικούς
• Είναι καλό να προσφέρει κανείς όσο το δυνατόν περισσότερο στον δικό του άνθρωπο, μα χωρίς να παραμελεί τον εαυτό του!