Η θεραπεία μέσω τέχνης έχει την δυνατότητα να γίνει μια δυναμική και εκρηκτική μορφή θεραπείας. Δίνει έμφαση στην έκφραση και συνειδητή κατανόηση της κατάστασης του ατόμου. Η art therapy, ανεξαρτήτως προσέγγισης του θεραπευτή, βασίζεται αρκετά στην αυτοαποκάλυψη, δηλαδή την αποκάλυψη προσωπικών δεδομένων και εσωτερικών δράσεων με θεραπευτικό αποτέλεσμα (κάτι που επιτυγχάνεται μέσω της τέχνης).
Συνήθως, οι ομαδικές συνεδρίες δομούνται ώστε πρώτα να γίνεται μια εισαγωγή στο θέμα, έπειτα να υπάρχει η διάδραση με την τέχνη, και τέλος να γίνεται ανάλυση των όσων συνέβησαν (την διαδικασία, τις σκέψεις και τα συναισθήματα). Έτσι, κεντρικό κομμάτι είναι και η κουβέντα στο τέλος με την αυτοαποκάλυψη να βοηθά και να επιταχύνει την διαδικασία.
Στην βραχεία ομαδική art therapy όμως η αυτοαποκάλυψη είναι κάτι το ιδιόμορφο: μπορεί και να προωθεί αλλά και να βλάπτει την θεραπευτική διαδικασία. Καταρχάς, είναι ιδιόμορφη για τον θεραπευτή. Μέσω της art therapy γίνονται συχνά φανερές ασυνείδητες σκέψεις και αισθήματα- πολλές φορές γίνονται τόσο φανερά στον ειδικό, που τον οδηγούν στην επιθυμίας πρώιμης αποκάλυψης, συμπερασμάτων και ανάλυσης, για τα οποία το άτομο ίσως να μην είναι έτοιμο. Επιπλέον, εξαιτίας της δυναμικότητας της θεραπείας μέσω τέχνης, πολλοί ασθενείς/ πελάτες μπορεί να βιώσουν υπερβολικά έντονα συναισθήματα που να μην ξέρουν πως να τα διαχειριστούν. Ειδικά στο ομαδικό πλαίσιο, τα μέλη της ομάδας μπορεί να μην είναι προετοιμασμένα στον ίδιο βαθμό να αντιμετωπίσουν αυτοαποκαλύψεις κάτι που ίσως μειώσει την άνεση και την αίσθηση ομαδικού πνεύματος. Άρα προκύπτει ένα ερώτημα, που δεσπόζει αναπάντητο στην βιβλιογραφία της art therapy: πρέπει να 'πιέζει' ο θεραπευτής για αυτοαποκάλυψη?
Από την μία, η αυτοαποκάλυψη είναι ο σκοπός και το μέσο της θεραπευτικής αλλαγής, από την άλλη μπορεί να οδηγήσει μέλη της ομάδας σε αρνητικές σκέψεις και συναισθήματα. Πολλοί έχουν υποστηρίξει πως η αποκάλυψη θα έπρεπε να γίνεται με εντελώς ελεγχόμενο τρόπο, ώστε να αποφεύγονται έντονες καταστάσεις, ενώ άλλοι υποστηρίζουν πως αυτές ακριβώς οι έντονες καταστάσεις είναι που οδηγούν στην αλλαγή.
Η λύση δεν είναι να παραμερίσει ο θεραπευτής την έννοια της αυτοαποκάλυψης ως πολύ τρομακτική και απροσπέραστη, μα να την φέρει στα δικά του, ελεγχόμενα, μέτρα, αφήνοντας της παράλληλα να δράσει. Ιδανικό θα ήταν να μπορεί ο θεραπευτής, ειδικά στις αρχικές συνεδρίες μιας ομάδας (που δεν υπάρχει τόση άνεση) να εστιάζει σε θέματα στα οποία ο καθένας θα μπορεί να ανοιχτεί στον βαθμό που θέλει. Στην συνέχεια, και έπειτα από προσεκτική παρατήρηση, ο θεραπευτής μπορεί να αντιληφθεί ποια είναι τα μέλη της ομάδας που δυσκολεύονται να αποκαλύψουν μα και να διαχειριστούν αποκαλύψεις άλλων, και σε τι βαθμό βιώνεται αυτό. Έπειτα δουλεύει βασισμένος στην παρατήρηση: φροντίζει να ηρεμεί (χωρίς να διακόπτει) έντονα φορτισμένες στιγμές αν δει πως δεν είναι διαχειρίσιμες από κάποια μέλη, ενώ προσπαθεί με διστακτικό και σταδιακό τρόπο να κάνει τους πιο άκαμπτους να ανοιχτούν. Βέβαια, στην βραχεία θεραπεία αυτό δεν είναι πάντα ένας εφικτός στόχος, μα το άτομο μπορεί να μάθει να διαχειρίζεται τις αποκαλύψεις των άλλων, και να αποκαλύπτει στον ίδιο του τον εαυτό μέσω αυτού (ακόμη και αν δεν το εκφράζει στην ομάδα).
Ένα παράδειγμα που δίνεται από της Diane Waller είναι ως θέμα 'το πως με βλέπει η ομάδα', αποτυπωμένο σε κάποια έκφανση του εικαστικού κομματιού της art therapy. Με μια τέτοια δραστηριότητα, οι πιο 'τολμηροί΄θα μπορέσουν να σκεφτούν, και να κάνουν αντανάκλαση στο ζήτημα, που μπορεί να έχει προσωπικές και διαπροσωπικές παραμέτρους (εμπεριέχοντας σε ένα επίπεδο 'το πως βλέπω τον εαυτό μου' και το 'πως με βλέπουν γενικά οι άλλοι'). Άλλα μέλη που μπορεί να μην είναι έτοιμα για δυναμικές σκέψεις και κουβέντες μπορούν να αντιμετωπίσουν το θέμα επιφανειακά, εστιάζοντας σε εξωτερικά χαρακτηριστικά και παραμένοντας λίγο εκφραστικοί.
Άλλα τέτοια θέματα θα μπορούσαν να είναι:
- Εικαστικά:
- ο θεραπευτής χωρίζει τα άτομα σε ζευγάρια, και ο καθένας κάνει μια life- size ζωγραφιά του άλλου (το άτομο θα πρέπει να σταθεί στον τοίχο ή να ξαπλώσει στο πάτωμα, και στις δύο περιπτώσεις ακουμπώντας σε μεγάλο χαρτί, και ο εκάστοτε 'καλλιτέχνης' να ζωγραφίσει το περίγραμμά του, το οποίο και έπειτα θα γεμίσει όπως κρίνει ταιριαστά).
- 'η προσωπικότητα' σε κολάζ (χρησιμοποιώντας εικόνες από περιοδικά, και χρωματιστά χαρτόνια)
- Μουσικά:
- μουσικοθεραπεία με εύθυμα και ιδιαίτερα είδη μουσικής (ακούμε ένα κομμάτι, και ζητάμε από την ομάδα να καταγράφει τις σκέψεις και τα συναισθήματά της κατά την διάρκεια). Μπορούν να χρησιμοποιηθούν έθνικ μουσικές (π.χ. αφρικάνικη, που είναι κυρίως περίτεχνοι ρυθμοί με τύμπανα) ή ακόμα και instrumental surf rock
- αν κάποιο μέλος ή ο θεραπευτής ξέρει να παίζει κάποιο όργανο και αν είναι διαθέσιμο στο πλαίσιο (π.χ. κιθάρα ή πιάνο), τότε το ομαδικό τραγούδι (ενός προσυμφωνημένου και κοινώς αποδεκτού κομματιού) μπορεί να γίνει μια ενδιαφέρουσα και ευχάριστη δραστηριότητα.
- Λογοτεχνικά:
- γράφουμε ένα ομαδικό ποίημα με ομοιοκαταληξίες (ο καθένας προτείνει και από μια στροφή, και οι ιδέες συνδυάζονται)
- ο θεραπευτής χωρίζει την ομάδα σε ζευγάρια ή υποομάδες και ζητά να φτιαχτεί ένα φανταστικό άτομο (περιγράφουμε την εξωτερική του εμφάνιση, την προσωπικότητα και τα συναισθήματά του, καθώς και τις καταστάσεις στην ζωή του). Έπειτα, αφού η κάθε υποομάδα μοιράζεται με το σύνολο το άτομο που φαντάστηκε, η ομάδα προσπαθεί να δομήσει μια ιστορία με όλα τα άτομα, ή έστω έναν συνδυασμό όλων των προσωπικοτήτων.
Βιβλιογραφία: D. Waller, 1993. Ομαδική Διαντιδραστική Art Therapy, Αθήνα, University Studio Press; Μ. Πουρκός, 2015. Βίωμα και Βασισμένες στην Τέχνη Ποιοτικές Μέθοδοι Έρευνας, Αθήνα, Νησίδες; A. Gilroy, C. Lee, 2000. Εικαστικές Τέχνες και Μουσική: Θεραπεία και Έρευνα, Αθήνα, Έλλην; J. Creek, L. Lougher, 2008. Εργοθεραπεία και Ψυχική Υγεία, Αθήνα, ΒΗΤΑ medical arts; Ν. Τσέργας, 2014. Θεραπευτικές Προσεγγίσεις Μέσω της Τέχνης, Αθήνα, Τόπος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου