Υλικά στην Art Therapy

Τα υλικά στην art therapy είναι μια συνεχής πρόκληση για τους θεραπευτές καθώς δημιουργούνται διάφορα ζητήματα γύρω τους.

Μερικά από αυτά είναι: 

• θεωρητικά
• γνώση για την κατάλληλη χρήση και εξοικείωση με αυτά από τον θεραπευτή
• αναγνώριση δυσκολιών που σχετίζονται με αυτά (ειδικά σε πληθυσμό με παθολογία)
• οικονομικά
• πρέπει να υπάρχουν πόροι είτε από τους θεραπευτές είτε από το πλαίσιο στο οποίο γίνεται η θεραπεία
• πρέπει να υπάρχει ποικιλία στα υλικά για να μπορεί να υπάρξει και ποικιλία στις δραστηριότητες
• πρακτικά
• εκ των προτέρων προετοιμασία τους
• προσοχή στην χρήση τους, και έλεγχος της επικινδυνότητας
• εκτελεστικά
• προσεκτική χρήση για να μην χαλάσουν 
• ύπαρξη χώρου φύλαξης (και των υλικών και των όσων δημιουργούνται στην θεραπεία)

Πιο αναλυτικά, αρχικά ο θεραπευτής επιβάλλετε να γνωρίζει καλά την χρήση των υλικών και τις ιδιαιτερότητές τους. Μ'όνο έτσι θα μπορέσει να δομήσει κατάλληλα τον χρόνο της θεραπείας, να εξηγήσει και να βοηθήσει στην εκτέλεση της δραστηριότητας, να αποφύγει πιθανά ατυχήματα, και να αιτιολογήσει την χρήση τους ως θεραπευτικό μέσο. Αν δεν έχει τις κατάλληλες γνώσεις είναι πιθανό να βιώσει ο θεραπευτής άγχος το οποίο ίσως να περάσει και στους θεραπευόμενους, και έτσι η δραστηριότητα να μην είναι επιτυχημένη. Βέβαια είναι δυνατό να δοκιμάζονται και νέα πράγματα, ή να εξασκούνται υλικά με τα οποία δεν έχει ασχοληθεί κανείς πολύ, μα αυτός δεν πρέπει να είναι ο μέσος όρος. Ο θεραπευτής πρέπει να εμπνέει ασφάλεια και σιγουριά στην διάδρασή του με τα υλικά. 

Ένα ιδιόμορφο κομμάτι στην art therapy είναι το οικονομικό. Για να μπορούν να γίνουν οι δραστηριότητες, μα και για να γίνονται διαφορετικές κάθε φορά πρέπει να υπάρχει ικανοποιητική ποσότητα υλικών διαθέσιμη, κάτι που δημιουργεί θέμα, ειδικά όταν η art therapy γίνεται σε φορείς (π.χ. κλινικές, μονάδες φροντίδας, νοσοκομεία, κλπ) και όχι σε ιδιωτικό γραφείο. Με λίγα υλικά θα ανακυκλώνονται συνέχεια οι ίδιες δραστηριότητες, και οι συμμετέχοντες θα χάσουν το ενδιαφέρον τους, ενώ ταυτόχρονα θα υπονομευθεί η θεραπευτική δυνατότητα για αλλαγή. Βέβαια, ιδιαίτερα ετούτη την οικονομικά δύσκολη περίοδο, και ειδικά αν κάποιος δεν εκτιμά την art therapy τόσο, το να βρεθούν τα κατάλληλα υλικά γίνεται ακόμα πιο δύσκολο. Πάραυτα, ακόμα και με λίγα διαθέσιμα υλικά αλλά πολύ φαντασία, μπορούν να γίνουν πολλές διαφορετικές και θεραπευτικές δραστηριότητες. Ο θεραπευτής μπορεί να βρει εναλλακτικά αντικείμενα για χρήση (π.χ. πρόσφατα αναγκαστήκαμε σε μια ομάδα να κολλήσουμε τις χειροτεχνίες μας με σελοτέιπ γιατί δεν υπήρχε κόλλα), ή να τροποποιεί την δομή και τον στόχο των δραστηριοτήτων βασισμένος στα ίδια υλικά (π.χ. είτε χρωματίζουμε κανονικά με ξυλομπογιές, είτε ρίχνουμε τα ξύσματα του χρώματος πάνω στο χαρτί και απλώνουμε με το χέρι- εντελών διαφορετική διαδικασία και αποτελέσματα)  

Επιπλέον, εξ αιτίας της φύσης των περισσότερων δραστηριοτήτων, καλό θα ήταν τα υλικά να είναι προετοιμασμένα από πριν. Ο θεραπευτής θα πρέπει να έχει μια ιδέα για το τι πως θα κυλήσει η συνεδρία, και να έχει ετοιμάσει ότι θα χρειαστεί (π.χ. διαθέσιμα υλικά και άμεσα προσβάσιμα στον χώρο). Πρέπει ταυτόχρονα να έχει κατά νου ότι κάποια υλικά μπορούν να γίνουν επικίνδυνα- μερικά με προφανή τρόπο (π.χ. ψαλίδια, συρραπτικά, κοπίδια, βελόνες) και άλλα με λιγότερο (π.χ. κάποιος ασθενής με άνοια ή αναπτυξιακά σύνδρομα θα μπορούσε να δοκιμάσει να βάλει στο στόμα του μια κόλα, ή μια νερομπογιά ή ένας ψυχωσικός θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τον πηλό για να χτυπήσει κάποιον). Έτσι ο θεραπευτής πρέπει όχι μόνο να έχει το νου του κατά την διάρκεια της δραστηριότητας, ειδικά αν πρόκειται για ομαδικό, αλλά και μετέπειτα (π.χ. να μετράει τα κοφτερά αντικείμενα για να σιγουρευτεί ότι κανείς δεν πήρε κάποιο, και να τα τοποθετεί σε ασφαλές μέρος).

Τέλος, σημαντικό κομμάτι της χρήσης των υλικών είναι η καθαυτή χρήση τους. Πρέπει αυτή να γίνεται με προσοχή, ώστε να τελεστεί κατάλληλα η δραστηριότητα, αλλά και να μην χαλάσουν μετέπειτα τα υλικά. Αυτό ξεκινά από τα πιο απλά (π.χ. οι μαρκαδόροι πρέπει να κλείνουν αλλιώς χαλάνε, και τα πινέλα να πλένονται και να στεγνώνουν), ως και πιο σύνθετα (π.χ. να βγαίνει από την πρίζα η ζεστή κόλα σιλικόνης). Κεντρικό ζήτημα επίσης είναι και ο χώρος. Αυτός πρέπει να καθαρίζεται τακτά και ειδικά μετά από κάποια συνεδρία που μπορεί να τον αναστάτωσε. Η δουλειά αυτή μπορεί να είναι είτε του θεραπευτή (σε ιδιωτικό πλαίσιο) είτε και των ίδιων των θεραπευόμενων (ειδικά σε ομαδικά κλινικού πλαισίου θα μπορούσε να βοηθά αρκετά). Επίσης, πρέπει να υπάρχει και μέρος για την φύλαξη και την διατήρηση των υλικών: κάπου που να μην χαλάνε (π.χ. να μην τα βλέπει πολύς ήλιος ή να μην έχει υγρασία) αλλά και να είναι προσβάσιμα άμεσα για τις συνεδρίες. Σε αυτόν τον χώρο δεν θα αποθηκεύονται μόνο τα 'ωμά' υλικά μα και οι δημιουργίες των θεραπευόμενων μετέπειτα (που επιβάλλεται να φυλάσσονται με προσοχή). Καθώς ειδικά σε κλινικά πλαίσια δεν διατίθεται ξεχωριστός χώρος για αυτά, μπορούν τα υλικά να συμπτυχθούν σε κουτιά για να διατηρούνται. 

Τα υλικά μπορούν να είναι απλά (εύχρηστα και εύκολο να διατεθούν):

• χρώματα διαφόρων ειδών (μαρκαδόροι, ξυλομπογιές, νερομπογιές, κλπ)
• χαρτόνια διαφορετικών χρωμάτων και ειδών (πιο παχύ, γκοφρέ)
• υλικά για σχεδιασμό (χάρακες, μολύβια, κόλλες, ψαλίδια)
• διακοσμητικά αντικείμενα (χάντρες ή πλαστικά ματάκια)

 
 

Εν κατακλείδα τα υλικά στην art therapy είναι κάτι πάνω από απαραίτητα! Πολλές φορές αποτελούν πρόκληση, όχι όμως και πρόβλημα αν υπάρχει η θέληση από τον θεραπευτή, γιατί μπορούν να ανοίξουν νέους δρόμους θεραπευτικής αλλαγής. 

Βιβλιογραφία: D. Waller, 1993. Ομαδική Διαντιαδραστική Art Therapy, Αθήνα, University Studio Press; J. Creek, L. Lougher, 2008. Εργοθεραπεία και Ψυχική Υγεία, Αθήνα, BHTA medical arts; Ν. Τσέργας, 2014. Θεραπευτικές Προσεγγίσεις Μέσω της Τέχνης, Αθήνα, Τόπος.