Νοητική Ενδυνάμωση στο Αλτσχάιμερ

Η άνοια τύπου Αλτσχάιμερ είναι μια πολύπλοκη και πολυεπίπεδη νόσος που πλήττει σταδιακά ολόκληρο τον εγκέφαλο του ατόμου. Επιγραμματικά, κατά το DSM IV, η άνοια τύπου Αλτσχάιμερ μπορεί να διαγνωστεί εάν υπάρχουν προβλήματα στην μνήμη του ατόμου, συνοδευόμενα από ένα ή περισσότερα από τα εξής: αφασία, απραξία, αγνωσία, διαταραχή των επιτελικών λειτουργιών. Παρότι υπάρχει ένα μεγάλο κομμάτι έρευνας γύρω από τα αίτια και πιθανές λύσεις για το ζήτημα της νόσου, προς το παρόν δεν υπάρχει κάποια αποτελεσματική φαρμακοθεραπεία που να ανακόπτει πλήρως την πρόοδο της νόσου. Έτσι, στόχος για τα άτομα με άνοια γίνεται επιβράδυνση της νόσου. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί τόσο με φαρμακοθεραπεία, όσο και με νοητική ενδυνάμωση.

Η νοητική ενδυνάμωση γίνεται από ψυχολόγους, ψυχοθεραπευτές, ή νευροψυχολόγους κατά κύριο λόγο. Είναι η διαδικασία κατά την οποία με διάφορους τρόπους, γίνεται εξάσκηση του μυαλού του ατόμου, και συγκεκριμένα των πτυχών που πλήττει η νόσος. Η νοητική ενδυνάμωση λειτουργεί με την λογική συνεδριών, συνήθως διάρκειας πενήντα λεπτών- μίας ώρας (συνήθως δύο με πέντε φορές την εβδομάδα, ανάλογα το πλαίσιο και το άτομο). Μπορεί να γίνει σε ομαδικό ή ατομικό επίπεδο, και σε διάφορα πλαίσια. Συγκεκριμένα, άτομα με άνοια μπορεί να υπάρχουν σε μονάδες φροντίδας ειδικά για την νόσο (κλινικό πλαίσιο), σε γηροκομεία ή ΚΑΠΗ (κοιννοτικό πλαίσιο) ή να ζουν στο σπίτι τους. Στην τελευταία περίπτωση, επειδή συχνά υπάρχουν πρακτικά ζητήματα δυσκολίας στην μετακίνηση (π.χ. δυσκολία στο περπάτημα, έλλειψη οχήματος, έλλειψη διαθέσιμου φροντιστή για την μεταφορά, αποπροσανατολισμός κατά την μεταφορά), είναι πιθανών ο επαγγελματίας να πρέπει να κάνει κατ’ οίκον επίσκεψη, για να μπορέσει να καλυφθεί η ανάγκη του ατόμου.

Οι συνεδρίες κανονίζονται είτε από το πλαίσιο (κλινικό ή κοινοτικό), είτε από τους συγγενείς- φροντιστές του ατόμου. Έτσι, είναι άλλοι που κρίνουν την Ν.Ε. απαραίτητη και κανονίζουν για το άτομο. Είναι καλό το πλαίσιο- είτε κλινικό είτε οικογενειακό, να παραμένει ενημερωμένο για την κατάσταση του ατόμου, ώστε να μπορεί να προσφέρει κατάλληλα σε αυτό. Ο ειδικός μπορεί να ενημερώνει ανά κάποια διαστήματα (ή και μετά από κάθε συνεδρία) για την πορεία και την απόδοση του ατόμου, και μπορεί να κάνει προτάσεις ή να προσπαθεί να δίνει λύσεις σε καθημερινά ζητήματα διάδρασης του ατόμου (με την οικογένεια ή μέσα στο πλαίσιο).

Αφότου ειδοποιηθεί ο ειδικός ενημερώνει για την όλη διαδικασία το πλαίσιο, και δημιουργείται ένα άτυπο συμβόλαιο μεταξύ τους. Έπειτα, το πλαίσιο θα ενημερώσει για την γενική κατάσταση του ατόμου και θα δώσει πληροφορίες. Άρα η λήψη ιστορικού γίνεται από το πλαίσιο (ιδίως από την οικογένεια) και όχι από το άτομο. Τότε είναι που θα γίνει η γνωριμία με το άτομο. Και εκεί θα γίνει μια προσπάθεια λήψης ιστορικού σε διαφορετικό ύφος όμως (λιγότερο απόλυτο) και κρατώντας κατά νου το επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου (πολλά μπορεί να μην τα θυμάται). Μπορούν να γίνουν και κάποια γνωστικά τεστ στο άτομο, όπως το Mini Mental State Examination (MMSE), ή το Addenbrooks Cognitive Examination Revised (ACE-R), ή το Frontal Lobe Assessment Battery (FAB). Αυτά είναι διαθέσιμα και online στα ελληνικά, και είναι τεστ που είναι εύκολο να γίνουν και απαιτούν λίγο χρόνο για εκτέλεση και βαθμολόγηση (έπειτα από εκπαίδευση και εξοικείωση του ειδικού), και μπορούν να δώσουν μια εικόνα για το στάδιο στο οποίο βρίσκεται το άτομο, και για τις ιδιαίτερες περιοχές που μπορεί να παρουσιάζει ελλείμματα (αυτά μπορούν να γίνονται ανά κάποιο καιρό για να παρακολουθείται η πρόοδος της νόσου). Έχοντας αποκτήσει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα, άτομο και θεραπευτής είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν την διαδικασία της Ν.Ε.

Οι συνεδρίες κάθε φορά ξεκινούν με χαιρετισμό (και συστάσεις του ειδικού, ανάλογα το επίπεδο του ατόμου), και με προσανατολισμό στον χώρο και τον χρόνο (ημερομηνία, που βρισκόμαστε τώρα, κλπ). Έπειτα έρχεται το κύριο μέρος που αποτελείται από κάποια δραστηριότητα. Τυπικά, η Ν.Ε. γίνεται με απλές ασκήσεις διαφόρων ειδών: λεκτικές (π.χ. αντίθετα), οπτικές/ παρατήρησης (π.χ. σε δύο εικόνες να βρεθούν οι διαφορές), ανάκλησης παλαιών γεγονότων (θεραπεία δι’ αναμνήσεων). Βέβαια, ανάλογα με την εξειδίκευση του επαγγελματία μπορούν η Ν.Ε. να γίνει και με εναλλακτική μορφή: κάποιος νευροψυχολόγος μπορεί να κάνει και αισθητηριακές ασκήσεις, ενώ κάποιος εργοθεραπευτής μπορεί να κάνει και χειροτεχνίες. Αυτά καλό είναι να γίνονται από άτομα με εξειδίκευση, ώστε να μπορούν να λειτουργήσουν ως δραστηριότητες όσο το δυνατόν περισσότερο. Οι δραστηριότητες, ότι τύπου και αν είναι, καλό είναι να επιλέγονται βάση κάποιων κριτηρίων: το επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου, τις περιοχές στις οποίες έχει ελλείμματα, τα γούστα του, άλλες πιθανές σωματικές ιδιαιτερότητες (π.χ. κάποιος μπορεί να μην βλέπει καλά). Η συνεδρία κλείνει με ανασκόπηση, προσανατολισμό και πάλι (πιο σύντομα τώρα), χαιρετισμό και ανανέωση του ραντεβού (κάτι που πιθανότατα το άτομο δεν θα θυμάται έπειτα μα βοηθά στην διάδραση).

Στόχος της Ν.Ε. είναι να κρατά το άτομο ενεργό και έτσι να επιβραδύνει την πρόοδο της νόσου. Πρέπει να σημειωθεί ότι η Ν.Ε. από μόνη της μπορεί να το πετύχει αυτό ως ένα βαθμό. Χρειάζεται ταυτόχρονα και φαρμακοθεραπεία, και κυρίως ευρύτερη υποστήριξη από το πλαίσιο (κάτι για το οποίο μπορεί να δώσει κατευθύνσεις και ιδέες ο ειδικός).

Είναι καλό τα άτομα με άνοια να εμπλέκονται σε Ν.Ε. καθώς τα διατηρεί δραστήρια, και επιτρέπει τόσο την επιβράδυνση όσο και την παρακολούθηση της προόδου της νόσου, άρα κατ’ επέκταση μπορεί να βελτιώσει την ποιότητα ζωής του ατόμου, και του περιβάλλοντός του.

Βιβλιογραφία

Ευθυμίου, Α., Καβουρίδη, Δ., Καρπαθίου, Ν., Λυμπεροπούλου, Ο., Νικολάου, Κ., Ποταμιανού, Δ., Σακκά, Π., Τρυφωνόπουλος, Σ. (2011). Νοητική Άσκηση: Οδηγός για Επαγγελματίες Υγείας, Αθήνα, University Studio Press

Ζώη, Π., Κατσάρη, Α., Μαργιώτη, Μ., Νίκα, Ε., Σακκά, Π., (2011). Δραστηριότητες για Άτομα που Πάσχουν από Νόσο Αλτσχάιμερ, Αθήνα, Εκδόσεις Γρηγόρη

Gauthier, S. (2007). Clinical Diagnosis and Management of Alzheimer’s Disease, UK, Informa Healthcare



Το άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του e- psychology: 
https://www.e-psychology.gr/health-psychology/2752-noitiki-endynamosi-gia-to-altsxaimer.html